Przewodnik po piastach rowerowych

Dla rowerzystów ważna jest zarówno trwałość, niezawodność oraz sprawne działanie wszystkich elementów wyposażenie pojazdu.

Jednym z najważniejszych elementów jest piasta, czyli środkowa część koła rowerowego przymocowana szprychami do obręczy koła. To najbardziej złożony pod względem budowy element koła i w dużej mierze odpowiada za generowany opór co przekłada się na płynność i komfort jazdy. 

Budowa piasty rowerowej. 

Przednia i tylna piasta w rowerze to nic innego jak tuleje z wewnętrznymi łożyskami. Na brzegach każdej z nich znajdują się kołnierze, które przeznaczone są do zamocowanie szprych łączących piastę z obręczą koła. Właściwą funkcją przedniej piasty jest tylko zapewnienie obracania się koła. Z tego względu jej konstrukcja jest prostsza niż w przypadku piasty tylnej, która odpowiada również za działanie układu napędowego.

Do konstrukcji piast wykorzystywane jest aluminium z którego wykonany jest korpus wraz z kołnierzem. Na rynku dostępne są również trwalsze części wytworzone z karbonu, stali lub tytanu, jednak ich cena jest już sporo wyższa niż w przypadku aluminiowych odpowiedników. Powszechne jest również zastosowanie stali Cr-Mo do wykonania osi piast. Ze względu na umiejscowienie i pełnioną rolę piasty muszą być odporne na oddziaływanie czynników zewnętrznych. 

Wymiary piast.

Innym istotnym czynnikiem są wymiary piasty rowerowej. Przednia i tylna piasta również pod tym względem mogą się od siebie różnić. Producenci podają dwie wartości określające długość i szerokość. Często pada pytanie jak zmierzyć szerokość piasty w rowerze. Najłatwiej do tego celu wykorzystać suwmiarkę. Obecnie w przypadku tylnej piasty najczęściej stosowanym standardem jest rozmiar 142 mm na 12 mm, natomiast z przodu 100 mm na 15 mm. Stosunkowo nowym rozwiązaniem pojawiającym się w wielu rowerach jest technologia boost. Daje ona możliwość zastosowania w jednym modelu roweru kół o różnych rozmiarach. Wszystko za sprawą szerokość piast i dzięki temu można zamontować koło 27,5 oraz 29 cali. Rozmiar boosta to szerokość wynosząca 148 mm z tyłu oraz 110 mm z przodu oraz średnica osi 12 mm. Zastosowanie technologii boost przekłada się również na zwiększenie sztywności, zwrotności oraz dynamiczności rowerów. 

Rozmiary piast dla rowerów fatbike- tabela:

Tył	Przód
135×5 QR	135×5 QR
170×5 QR	150×15 TA
177×12 TA	Lefty Max
190×12 TA
190×5 QR
197×12 TA

Rozmiary piast dla rowerów górskich- tabela:

Tył	Przód
135×5 QR	100 QR
141×5 QR (Boost)	100×12 TA
142×12 TA	100×15 TA
148×12 TA	100 Lefty
150×12 TA	110×15 TA
157×12 TA	110×20 TA
	110 Predictive

Rozmiary piast dla rowerów szosowych- tabela:

Tył	Przód
120 BO, SS/Fixie/Track	9×1 BO
126 QR, Old	100 QR
130 QR, Road	100×12 TA
130 BO, SS/Fixie/Track
135 QR, Road
135×12 TA, Road

Rozmiary piast dla rowerów crossowych, trekkingowych, gravelowych – tabela:

Tył	Przód
135 QR	100 QR
142×12 TA	100×15 TA

• QR – szybkozamykacz,
• TA – Sztywna oś

Oś 5mm czy 9mm?

Np.: 135/5mm i qr 9mm.
5mm oznacza średnicę otworu przez który przechodzi szybkozamykacz, 9mm oznacza średnice końcówek piasty na których opiera się widelec. Oba oznaczenia stosuje się wymiennie, ale oznaczają ten sam standard.

Budowa wewnętrzna piasty.

Piasty ze względu na budowę wewnętrzną można podzielić na trzy grupy:

Piasty na łożyskach kulkowych. 

Inaczej nazywane również klasycznym, są zbudowane w oparciu o 3 podstawe elementy: kulki, konusa oraz bieżnię zewnętrzną. Podczas produkcji kulek kluczowa jest precyzja wykonania, ponieważ każda nierówność powoduje zwiększenie oporu co może przełożyć się na warunki jezdne. Zaleta łożysk tego typu jest możliwość ich rozłożenie, wyczyszczenia oraz ponownego nasmarowania. Regulacja łożysk kulkowych polega na dokręceniu konusa do bieżni. W ten sposób może zniwelować powstałe luzy. Obecnie piasty z zastosowaniem łożysk kulkowych oferuje firma Shimano. 

Piasty na łożyskach maszynowych. 

Łożyska maszynowe także mają kulki oraz dwie bieżnie ale wszystko tworzy nierozbieralną całość. Nie jest możliwe ich serwisowanie oraz jakakolwiek regulacja. Ze względu na zamkniętą budowę są bardziej odporne na zanieczyszczenia. Ich dużą zaletą jest możliwość szybkiego demontażu oraz umieszczenia nowego elementu bez konieczności wymiany całej piasty. 

Piasty pakietowe.  

To najbardziej zaawansowany oraz występujący w najdroższych modelach rodzaj piast rowerowych. Na ich budowę składa się od 3 do 5 łożysk, dzięki którym tarcie jest mniejsze niż w innych rodzajach piast. Wykorzystywane są zwykle w droższych modelach rowerów. 

Rodzaje piast rowerowych tylnych.

Ze względu na pełnione funkcje można wyróżnić kilka typów piast. Każda z nich zachowuje się inaczej podczas użytkowania i zwykle wykorzystywane są w rowerach innego rodzaju. 

Piasta z torpedo. 

Inaczej mówiąc jest to piasta rowerowa tylna z hamulcem. Rower znajdujący się w ruchu zostaje zatrzymany poprzez cofnięcie pedałów. Tylne koło pozbawione jest hamulców innego typu. Piasta z torpedo została opracowana już w 1903 roku i najczęściej jest stosowana w rowerach miejskich i dziecięcych. Pisałem już także o różnicach w hamulcahc ecznych

Piasta z wolnobiegiem. 

Wolnobieg pozwala na zaprzestanie pedałowania nie blokując przy tym obrotu koła, które może swobodnie się obracać mimo pozostawania w nieruchomiej pozycji pedałów. Głośna piasta rowerowa to oznaka tego, że w piaście znajduje się więcej zapadek. Szczególne upodobanie znajdują u rajderów uprawiających dirt.

Piasta z przerzutkami. 

Alternatywą dla tradycyjnych przerzutek mogą być tzw. przerzutki planetarne, czyli takie, które zabudowane są w piaście. Takie rozwiązanie posiada wiele zalet. Pozwala na zmianę przełożenia podczas postoju, a do regulacji wykorzystywana jest tylko jedna manetka. Dodatkowo istotnym faktem jest zabudowanie wszystkich elementów co przekłada się na mniejszą podatność na uszkodzenia mechaniczne. Piastą planetarną jest np. Shimano Nexus.

Piasty a hamulce.

Rodzaj piasty ma również duży związek z hamulcami jakie zostały zamontowane w rowerze. Oprócz wspomnianych wcześniej piast z wbudowanym hamulcem typu torpedo są także różnice w budowie piast dedykowanym hamulcom v-braki i tarczowym. Warto wiedzieć, że chcąc zmienić hamulce należy również wziąć pod uwagę konieczność zmiany piasty. Właściciele rowerów z hamulcami V-Brake chcąc zamontować hamulce tarczowe muszę wymienić piasty na takie, które są wyposażone w uchwyty do tarcz. 

Piasty rowerowe i ilość szprych

Ilość otworów w kołnierzu piasty musi odpowiadać ilości otworów w obręczy koła. Ilość szprych ma znaczenie w kontekście wagi całej konstrukcji. Należy jednak podkreślić, że wyjmowanie szprych w celu obniżenia wagi jest niemożliwe, ponieważ prowadzi do uszkodzeń podzespołów oraz zagraża bezpieczeństwu. Standardem wśród producentów są koła składające się z 32 lub 36 szprych w każdym kole. Chcąc zmniejszyć ilość szprych trzeba się liczyć z koniecznością wymiany piasty. Same szprychy również mogą różnić się miedzy sobą wymiarami oraz sposobem zaplotu. 

Kaseta czy wolnobieg?

O tym, że istnieją różne rodzaje osi rowerowych można się już dowiedzieć z poprzedniej część tekstu. Dla uzyskania pełniejszych informacji na temat piast konieczne jest przedstawieni różnic pomiędzy kasetą a wolnobiegiem. Obydwa elementy mają za zadanie przenieść energię wytwarzaną poprzez naciskanie na pedały na koło i tym samym wprawić je w ruch. Pod względem pełnionej funkcji są identyczne, różnica widoczna jest w budowie wewnętrznej i zasadzie funkcjonowania.  

Wolnobieg jest zespołem trybów nakręconych na piastę tylnego koła. Tryby obracają się na łożyskach niezależnych od piasty. Kaseta rowerowa jest rozwiązaniem powstałym w późniejszym czasie i polega na nasuwaniu trybów na zintegrowany z piastą bębenek przez co nie ma oddzielnego łożyska. Obecnie o wiele częściej stosowana jest kaseta, która posiada o wiele więcej zalet w stosunku do wolnobiegu. Do najważniejszych należy zaliczyć możliwość wymiany najszybciej zużywających się pojedynczych trybów oraz niską masę całkowitą tego elementu. 

Szybkozamykacz czy sztywna oś?

W większości rowerów dominuje szybkozamykacz. Sztywna oś przeważa w rowerach górskich z wyższej półki. Sztywna oś, w przeciwnieńswie do szybkozamykacza, wkręcana jest bezpośrednio do otworu w widelcu. Natomiast tzw. szybkozamykacz ma na jednym końcu zakrętkę. Jest mniej sztywny przez co w trudnych warunkach dochodzi do minimalnych ruchów osi.